بین النهرین زادگاه تمدن بشری

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۷-۲۰
• در : تاریخ و تمدن

بین النهرین Mesopotamia به منطقه گسترده ای اشاره دارد که می تواند شامل همه عراق، شرق سوریه، جنوب شرقی ترکیه، بخش هایی از غرب ایران و کویت باشد. لغت Mesopotamia یک لغت یونانی برای بین النهرین است که به معنای سرزمین بین دو رود معنا می شود. در زبان فارسی از بین النهرین به نیز به همین عنوان و گاه سرزمین میان دو رود یاد می شود؛ سرزمین هایی که میان دو رود دجله و فرات قرار داشتند که هر دو از شرق ترکیه سرچشمه گرفته و در جنوب به خلیج فارس ختم می شدند. بیایید بیشتر در خصوص تمدن های باستانی در بین النهرین ، شهرهای بین النهرین و دستاوردهای آن  بدانیم.

برخی از نخستین شهرهای جهان در منطقه وسیع بین النهرین ساخته شده اند؛ و به احتمال بسیار قوی اولین و البته قدیمی ترین سیستم نوشتاری جهان نیز در همین منطقه شکل گرفته است. شهروندان این منطقه در بسیاری از اکتشافات و تحولات مهم در نجوم، ریاضیات و معماری نقش داشته اند. بسیاری از فرهنگ ها و امپراتوری های باستانی درخشان نیز همچون تمدن های باستانی سومری ها، آشوری ها و بابلی ها نیز در همین منطقه به وجود آمدند. در کنار رشد فرهنگ و تمدن این منطقه شاهد نبردهای خونین بسیاری در دنیای باستان بوده است که گاه موجب از بین رفتن تمدن ها می شده است. امروزه شواهدی از جنگ های شهری در محل هاموکار Hamoukar در این منطقه یافت شده است.

( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

شهرهای بین النهرین

زینب بحرانیZainab Bahrani، استاد هنر های باستانی در دانشگاه کلمبیا، در کتاب خود به اسم “بین النهرین: هنر و معماری باستانی” درباره بین النهرین نوشته است: ” باستان شناسی نشان داده است که بسیاری از شهرهای اولیه مانند ارووک، ارییدو و هاموکار در بین النهرین شکوفا شدند. یک اسطوره باستانی بابلی ادعا می کند که ارییدو Eridu، محلی واقع در جنوب عراق، قدیمی ترین شهر جهان است و توسط خدایان ایجاد شده است. ”

در یک اسطوره بسیار قدیمی و باستانی آمده است : ” شهری ساخته نشده بود، موجود زنده ای وجود نداشت. همه سرزمین ها دریا بودند … سپس ارییدو ساخته شد.”

بیشتر بخوانید : توریست کانادایی شیئ نفرین شده شهر پمپی را پس آورد

نمایی خیالی از شهر ارییدو ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

در حالی که بابلان باستان معتقد بودند که ارییدو اولین شهر روی کره زمین است اما باستان شناسان امروزی چندان درباره این نظر مطمئن نیستند.
در اواسط قرن بیستم این منطقه حفاری شد. باستان شناسان دریافتند که نخستین آثار باستانی و سازه های آن مربوط به حدود ۷،۳۰۰ سال پیش است ، بحرانی خاطر می گوید : ” سایر شهرهای باستانی در بین النهرین، مانند ارووک نیز قدمتی به همین اندازه دارند. سایر سایت های خارج از بین النهرین، مانند چتل هویوک Catalhoyuk (واقع در ترکیه) و جریکو Jericho (واقع در کرانه باختری ، حتی بع قبل از این تاریخ یعنی به حدود ۹،۵۰۰ سال پیش باز می گردند.

باقی مانده های شهر چتل هیوک

خط میخی خطی مربوط به بین النهرین

بین النهرین سیستم نوشتن را به بشریت تقدیم کرد. بسیاری از محققان معتقدند قدیمی ترین لوح نوشتاری جهان مربوط به بین النهرین است و قدمت آن به بیش از ۵٫۲۰۰ سال پیش باز می گردد. این لوح از جنس گل رس ساخته شده و از خط برای نوشتن بر روی آن استفادده شده که ما امروزه آن را به عنوان خط میخی می شناسیم. خطوط نوشته شده در کتیبه ها و لوح های به دست آمده از بین النهرین اغلب به شکل قلم و براز به نظر می آیند. برخی از زبان های نوشته شده بر این الواح با گذشت زمان تغییر کرده اند، مانند سومری، آشوری و بابلی که همین موضوع هم رمزگشایی آن ها را دشوار می کند.

لوح های میخی به دست آمده از بین النهرین حاوی چه مطالبی است؟

مردم بین النهرین درباره طیف گسترده ای از موضوعات نوشتند. لوح های میخی به دست آمده از بین النهرین حاوی مطالب گوناگونی است؛ برای مثال این آثار شامل ادبیات “حماسه گیلگمش” و همچنین متونی است که درمورد دین، ​​تجارت، علم و قانون می شوند. علاوه بر این مردم بین النهرین در برخی از این لوح ها بعضی از معماهای باستانی را نیز مطرح کرده اند.

خط میخی یادگار بین النهرین ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

نوشته های خط میخی ممکن است از نشانه هایی که نمادهایی روی آن ها وجود داشته است به تدریج تکامل یافته باشند .بعد ها سایر سرزمین ها نیز از خط میخی برای نوشتن استفاده کرد می کردند. برای مثال ایرانی های باستان نیز از این خط برای ثبت وقایع استفاده می کردند که یک از نمونه های به دست استوانه کوروش یا منشور کوروش است که دستور های کوروش هخامنشی بر روی آن نوشته شده اند و شامل مضمون هایی چون فتح بابل، توصیف کارهای ناشایست نبونایی (شاه بابل)، معرفی کوروش و عنوان ها و القاب او و غیره است.

ریاضیات در بین النهرین

جدای از اختراع خط میخی، مردم بین النهرین در بسیاری از علوم از جمله در ریاضیات پیشتاز زمان خود بودند. آن ها در علم مثلثات تحقیقات گسترده ای داشته و دستاوردهای شایان توجهی داشتند؛ تحقیقات اخیر همچنین نشان داد كه بابلیان باستان یك نوع خاص از شیوه حساب را کشف کرده بودند و از آن برای ردیابی حركت سیاره مشتری استفاده می كردند.

خدمتی که مردم بین النهرین به ریاضیات و نجوم کرده اند تا امروز همچنان باقی است و هنوز که هنوز است ما از نتایج آن ها استفاده می کنیم. تلاش های آن ها در ریاضیات و نجوم امکان توسعه تقویم ها و سیستم های زمان سنجی فعلی را فراهم کرد.

بیشتر بخوانید : داستان قوم لوط | شهرهای سدوم و عموره

اعداد مورد استفاده در بین النهرین ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

معماری در بین النهرین

مردم بین النهرین نیز در زمینه معماری ، مهندسی و ساخت و ساز سرآمد روزگار خود بودند. آنها برای آبیاری محصولات زراعی خود، یک سیستم پیچیده خلق کرده بودند که در عین کارآمدی انعطاف پذیری بالایی داشت و به آن ها اجازه می دهد که از کانال ها و اهرم های خود به راحتی برای آبیاری مناطقی خشک و کم آب استفاده کنند و زراعت را در این مناطق توسعه دهند. این سیستم های پیشرفته و شگفت انگیز آبیاری به ویژه در جنوب بین النهرین از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند زیرا این مناطق بیش از سایر مناطق از کم آبی رنج می بردند.

سیستم آبیاری بین النهرین ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

یکی دیگر از دستاوردهای چشمگیر معماری بین النهرین ساخت بناهای زیگورات بود که بناهای عظیم و هرم مانند بودند و در بسیاری از شهر های این منطقه ساخته شده می شدند. به نظر می رسد زیگورات ها نقشی در آئین های مذهبی مردم بین النهرین داشته اند. از ديدگاه معماری تجربه صعود به کمک زيگورات ها، تجریه ای بود برای نزدیک شدن بیشتر به آسمان.

به نظر می رسد زیگورات اختصاصی خدای مردوک، که نبوکدانصر دوم Nebuchadnezzar II ( بخت النصر )، شاه بابل آن را در حدود ۲۵۰۰ سال ساخته است؛ الهام بخش برج معروف بابل بوده است؛ حتی محققان و دیرنه شناسان حدس می زنند که این زیگورات شاید همان برج بابل افسانه ای است که در اسطوره ها به آن اشاره شده است.
در کتیبه ای منسوب به نبوکدانصر دوم در خصوص ساخت این زیگورات، وی  تمام دنیا برای ساخت آن به همکاری فراخوانده است؛ در این متیبه از زبان نبوکدانصر آمده است : ” “من [همه] کشورها را در همه جا بسیج کردم، [هر یک] و هر حاکمی [که] بر سرآمد تمام مردم جهان [به عنوان کسی که مورد علاقه مردوک قرار گرفته بود] برخاسته و گرد آمده بود …»

نقاشی برج بابل اثر پیتر بروگل ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

دروازه ایشتار Ishtar Gate، یکی از هشت دروازه ای که امکان ورود به داخل شهر بابل را فراهم می کرده است توسط محققان امروزی نیز به عنوان یک شاهکار معماری شناخته می شود. ساخت این دروازه نیز به نبوکدانصر دوم نسبت داده شده است. این دروازه زیبا با آجرهای آبی لعاب دار ساخته شده که ردیف های متناوب از گاوها و اژدها را به تصویر می کشد.

دروازه ایشتار در موزه برلین

یکی دیگر از دستاوردهای چشمگیر معماری باغ های معلق بابل Gardens of Babylon است که توسط نویسنده های باستان به عنوان “شگفتی جهان” مورد ستایش قرار گرفته است. فیلسوف یونانی استرابو Strabo (زندگی در ۶۳ سال قبل از میلاد – درگذشته ۲۴ سال از میلاد) نوشت: این باغ ها در میان طاق ها و راه پله های طاق دار قرار گرفته اند؛ سیستم پمپ آبی که برای آن ساخته اند اجازه می دهد تا آب بالا برود و وارد باغ ها شود. ”

متأسفانه باستان شناسان تاکنون نتوانسته اند که باقی مانده باغ های معلق بابل را پیدا کند و لذا بحث و جدل های زیادی در مورد اینکه آیا آن ها واقعاً وجود داشته اند یا نه وجود دارد. یک نظریه این است که آنها وجود داشتند اما در واقع در شهر نینوا قرار داشتند.

باغ های معلق بابل ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

بین النهرین، غنی ترین فرهنگ دوران باستان

سومری ها

بسیاری از مردم ، فرهنگ ها ، تمدن ها و امپراتوری های مختلف در طول تاریخ در بین النهرین شکوفا شدند. یک  نمونه های مشهور تمدن سومری های باستان است. سومری ها جامعه یکپارچه ای تشکیل داده بودند که که از یک زبان مشترک و مصنوعات مشابه استفاده می کرد. تحقیقات و بررسی های گسترده نشان می دهد که احتمالاً سومری ها نخستین کسانی بودند که به نوشتن به خط میخی روی آورده اند و به احتمال نسبتاً قوی ای می توان آن ها را مخترع خط میخی دانست.

تمدن سومر در بین النهرین ( تمدن های باستانی در بین النهرین – شهرهای بین النهرین )

تمدن سومری ها در بین هزاره چهارم و سوم قبل از میلاد مسیح در بین النهرین شکوفا شد؛ سومری ها گرچه فرهنگ و تمدن غنی ای داشتند به ندرت از نظر سیاسی متحد بودند و همین هم سبب شد در دوره های جنگ و ضد و خورد با سرزمین های همسایه از میان بروند.

آشوری ها

یکی دیگر از تمدن های بسیار مشهور در بین النهرین تمدن آشوری ها است. آشوری ها که عمدتاً مردمانی جنگاور بودند توانستند امپراطوری ای را تشکیل که در قسمت اعظم خاورمیانه گسترش یافته بود. آن ها چندین شهر مشهور از جمله آشور، نینوا و نیمرود را ساختند. می توان مردم سوریه و عراق فعلی را بازماندگان مردم آشور باستان دانست.

تمدن آشور در بین النهرین

بابلی ها

بابلی ها قوم معروف دیگری هستند که در بین النهرین تمدن باشکوهی را رغم زدند. آن ها در اوج خود، حدود ۲۵۰۰ سال پیش، امپراطوری ای را ایجاد کردند که از خلیج فارس تا مرز مصر امتداد داشت. بابلی خدمات بسیاری نیز به علم کردند و اکتشافات مهمی در ریاضیات و نجوم داشتند که حتی امروزه نیز معتبر است.

بیشتر بخوانید : وایکینگ ها چه کسانی بودند | ۱۰ حقیقت در مورد وایکینگ ها

تمدن بابل در بین النهرین